Το σύνδρομο του «Σωτήρα των γιορτών»: Όταν η χαρά γίνεται ευθύνη

Υπάρχουν άνθρωποι που, με το που μπαίνει ο Δεκέμβρης, νιώθουν μέσα τους έναν αόρατο μηχανισμό να ενεργοποιείται. Είναι αυτοί που θα στολίσουν πρώτοι, θα αναλάβουν όλα τα ψώνια, θα οργανώσουν τραπέζια, θα βρουν τα δώρα για όλους, θα μεσολαβήσουν στις οικογενειακές εντάσεις και θα φροντίσουν να περάσουν όλοι… τέλεια. Δεν τους το ζητάει κανείς. Κι όμως, εκείνοι νιώθουν σχεδόν υποχρέωση να κρατήσουν την ατμόσφαιρα φωτεινή, ζεστή και αρμονική. Αυτό είναι το «σύνδρομο του Σωτήρα των γιορτών», μια μορφή συναισθηματικής υπερευθύνης που γίνεται πιο έντονη σε περιόδους που θεωρητικά «πρέπει» να είμαστε χαρούμενοι.

Στον πυρήνα αυτού του συνδρόμου κρύβεται μια βαθιά πεποίθηση, ότι η δική μου αξία συνδέεται με το πόσο καλά φροντίζω τους άλλους. Για πολλούς ανθρώπους, οι γιορτές ενεργοποιούν παλιούς, εδραιωμένους ρόλους μέσα στην οικογένεια. Ο καθένας θυμάται, έστω υποσυνείδητα, τον τρόπο που έπρεπε να «κρατήσει» το σπίτι όταν ήταν μικρός… Να είναι ο μεσολαβητής, ο οργανωτικός εγκέφαλος, το παιδί που «δεν δημιουργεί προβλήματα», ο ενήλικας που διασφαλίζει ότι τίποτα δεν θα χαλάσει το κλίμα. Οι γιορτές λοιπόν δεν φέρνουν μόνο φώτα και μελομακάρονα, φέρνουν και ρόλους, προσδοκίες, μνήμες και μηχανισμούς που ενεργοποιούνται σχεδόν αυτόματα.

Το σύνδρομο του σωτήρα έχει μια παράξενη αντίφαση μέσα του… Ο άνθρωπος που το βιώνει θέλει να δώσει χαρά αλλά συχνά το κάνει από φόβο. Φόβο μην τσακωθούν οι δικοί του. Φόβο μήπως κάποιος νιώσει παραμελημένος. Φόβο ότι, αν δεν αναλάβει εκείνος, όλα θα διαλυθούν. Στην πραγματικότητα όμως, αυτές οι αντιδράσεις δεν λένε κάτι για τους άλλους, λένε κάτι για το φορτίο που κουβαλάει μέσα του αυτός ο άνθρωπος εδώ και πολλά χρόνια.

Όσο πιο πολύ προσπαθεί ο «Σωτήρας» να κρατήσει τη γιορτή ζωντανή, τόσο πιο αόρατος γίνεται ο ίδιος. Οι δικές του ανάγκες μπαίνουν στο περιθώριο. Η κούραση γίνεται «λεπτομέρεια», η ανάγκη για ξεκούραση «αδυναμία». Κι έτσι, την ώρα που οι άλλοι απολαμβάνουν το γιορτινό σκηνικό, εκείνος μέσα του νιώθει άδειος, κουρασμένος ή ακόμα και θυμωμένος, συχνά χωρίς να ξέρει το γιατί.

Το πρώτο βήμα για να σπάσει αυτό το μοτίβο δεν είναι να σταματήσει κανείς να προσφέρει. Είναι να μάθει να προσφέρει χωρίς να εξαφανίζεται. Να διεκδικεί μικρές ανάσες, να μοιράζεται εργασίες, να αφήνει χώρο και στους άλλους να αναλάβουν, να επιτρέπει στον εαυτό του να μην τα έχει όλα υπό έλεγχο. Οι γιορτές δεν χρειάζονται έναν άνθρωπο που θα θυσιαστεί για να λειτουργήσουν. Χρειάζονται ανθρώπους που είναι παρόντες και όχι εξαντλημένοι.

Δεν είμαστε υπεύθυνοι για τη χαρά όλων. Είμαστε, όμως, υπεύθυνοι να μη σβήνουμε τη δική μας. Όταν ο «Σωτήρας» αναγνωρίζει τα όριά του, τότε για πρώτη φορά, μπορεί να ζήσει κι εκείνος τις γιορτές με τρόπο αληθινό…