Η ενσυναίσθηση μαθαίνεται από τα πρώτα κιόλας χρόνια

Η ενσυναίσθηση, δηλαδή η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε και να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων, δεν είναι ένα έμφυτο χάρισμα που κάποιοι έχουν και κάποιοι όχι. Είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται από πολύ νωρίς μέσα στις πρώτες σχέσεις ζωής του παιδιού με τους φροντιστές του.

Από τους πρώτους κιόλας μήνες, τα μωρά «καθρεφτίζουν» τα συναισθήματα του γονιού. Όταν ο γονιός ανταποκρίνεται με ζεστασιά, κοιτάζει στα μάτια, χαμογελά και αναγνωρίζει το συναίσθημα πίσω από το κλάμα ή το βλέμμα, το παιδί μαθαίνει κάτι πολύ σημαντικό: ότι τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και κατανοητά. Έτσι χτίζεται η βάση της ενσυναίσθησης, η ικανότητα δηλαδή να νιώθουμε με τον άλλον.

Καθώς το παιδί μεγαλώνει, οι καθημερινές στιγμές γίνονται ευκαιρίες εξάσκησης. Όταν ένας φίλος του λυπάται επειδή έπεσε, ο γονιός μπορεί να πει: «Φαίνεται ότι ο Γιάννης πόνεσε, τι μπορούμε να κάνουμε για να τον βοηθήσουμε;». Μ’ αυτόν τον τρόπο, το παιδί μαθαίνει να αναγνωρίζει το συναίσθημα, να το ονομάζει και να σκέφτεται δράσεις φροντίδας. Δεν χρειάζονται μεγάλα λόγια, χρειάζεται συνέπεια, παράδειγμα και συναισθηματική διαθεσιμότητα.

Η ενσυναίσθηση καλλιεργείται επίσης μέσα από το παιχνίδι και την αφήγηση. Τα παραμύθια, τα παιχνίδια ρόλων ή οι ιστορίες με ήρωες που νιώθουν λύπη, θυμό ή χαρά, βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν διαφορετικές οπτικές και να μπουν «στα παπούτσια» των άλλων. Αντίθετα, φράσεις όπως «Μην κάνεις έτσι» ή «Δεν είναι τίποτα» ακυρώνουν τη συναισθηματική εμπειρία του παιδιού και το απομακρύνουν από τη δυνατότητα να συναισθανθεί. Η αποδοχή, αντίθετα, του μαθαίνει ότι κάθε συναίσθημα είναι θεμιτό και μπορεί να γίνει κατανοητό.

Στην πραγματικότητα, το πιο ισχυρό μάθημα ενσυναίσθησης το δίνει ο ίδιος ο γονιός με τη στάση του: όταν ακούει χωρίς να κρίνει, όταν μιλά με σεβασμό, όταν ζητά συγγνώμη. Ένα παιδί που μεγαλώνει μέσα σε τέτοιο περιβάλλον, θα μάθει αυθόρμητα να κάνει το ίδιο.

Η ενσυναίσθηση δεν είναι μόνο κοινωνική δεξιότητα, είναι θεμέλιο της ψυχικής υγείας, της επικοινωνίας και της αγάπης. Και ναι, μαθαίνεται από τα πρώτα κιόλας χρόνια, κάθε φορά που ένα παιδί νιώθει πως το καταλαβαίνουν πραγματικά.