Με σταθερό τιμόνι..

Χάσαμε τις «σταθερές»

Η απάντηση έγκειται στο ότι το γονεϊκό έργο σήμερα δεν είναι τόσο απλό όσο άλλοτε. Οι γονείς ήταν συνήθως δύο άνθρωποι, ο πατέρας και η μητέρα, που μεγάλωναν τα παιδιά τους μέσα σε μια σταθερή κοινότητα, περιτριγυρισμένη από συγγενείς και γνωστούς με ίδιες αξίες και προσδοκίες για τα παιδιά. Αυτή η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Ο αυξανόμενος αριθμός διαζυγίων που αφήνει πολλά παιδιά με ένα γονιό καθώς και η μεγάλη αύξηση των οικογενειών με δύο εργαζόμενους γονείς, έφερε μια επανάσταση στην ανατροφή των παιδιών. Η παλιά άποψη πως τα παιδιά χρειάζονται προστασία και προφύλαξη από τις σκληρές μορφές του ενήλικου κόσμου φαίνεται να έχει αδρανήσει. Οι γονείς, απασχολημένοι από τη δική τους ζωή, άφησαν, λίγο-πολύ την τηλεόραση να λειτουργήσει σαν ηρεμιστικό, καταπραϋντικό για τα παιδιά τους.

Ταυτόχρονα, στάθηκαν ανίκανοι να προστατεύσουν τα παιδιά τους από όλες τις πλευρές του ενήλικου κόσμου. Πολλοί γονείς δεν έχουν το κουράγιο, μετά από μία μέρα γεμάτη δουλειά, να προστατευόσουν το παιδί τους και έτσι σχημάτισαν τη βολική αντίληψη πως το παιδί μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο του. Μάλιστα, πολλοί πιστεύουν πως πρέπει να λέγεται στο παιδί όλη η αλήθεια, ώστε να προετοιμαστεί για τις απαιτήσεις του ενήλικου κόσμου.

Η οικογενειακή ζωή έχει αλλάξει σημαντικά. Οι συγγενείς, παππούδες, ξαδέρφια, θείοι και θείες σπάνια βρίσκονται κοντά. Δεν υπάρχει σταθερή, υποστηρικτική κοινότητα με ίδιες αξίες και προσδοκίες. Επιπλέον, λίγα παιδιά μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς. Αν αυτή η κατάσταση προκαλεί άγχος στους γονείς, φανταστείτε τι γίνεται με τα παιδιά.

Το…δεξί χέρι του γονιού

Οι γονείς και ιδιαίτερα αυτοί που δουλεύουν έξω από το σπίτι, δεν έχουν συχνά τον καιρό ή το κουράγιο να ασκήσουν το γονεϊκό τους καθήκον. Επόμενο είναι να καταφεύγουν για βοήθεια στην τηλεόραση. Χωρίς να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να βλέπουν τηλεόραση, συχνά συγκατανεύουν παθητικά στις τηλεοπτικές απαιτήσεις του παιδιού.

Τα παιδιά από την πλευρά τους, έλκονται από το συνεχές ερέθισμα της τηλεόρασης, που τα απαλλάσσει για λίγο από τον φόβο, το άγχος και την στενοχώρια τους. Η τηλεόραση με τους ήχους και τα χρώματά της τα παρηγορεί αμέσως, τα κάνει να αισθάνονται καλύτερα.
Παρόλα αυτά η προσωρινή υποχώρηση της θλίψης ή του άγχους μπροστά στην άμεση “τηλεοπτική διέγερση” δε σημαίνει ότι όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα εξαφανίζονται.

Απλώς καμουφλάρονται για λίγο. Τα παιδιά υποχρεώνονται κάποια στιγμή να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματά τους ή να τα ναρκώσουν, θάβοντας τα βαθιά στο υποσυνείδητό τους, από όπου βέβαια θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τον ψυχισμό τους.

Κενό εξουσίας

Οι γονείς χάνουν εύκολα τον έλεγχο των παιδιών τους και κάθε φορά που είναι απασχολημένοι με δικά τους προβλήματα ή βρίσκονται σε σύγχυση και σε αμφιβολία για το πώς πρέπει να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους, δημιουργείται ένα κενό εξουσίας που τα παιδιά σπεύδουν να γεμίσουν.

Παίρνουν τον έλεγχο της ζωής τους και αποφασίζουν μόνα τους. Δυστυχώς, πολλοί γονείς το παρερμηνεύουν αυτί και συχνά ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να παίρνουν την ευθύνη του εαυτού τους και των αποφάσεών τους. Αυτό είναι λάθος, κυρίως αν το παιδί δεν είναι αρκετά μεγάλο για να χειριστεί τις πλήρεις ευθύνες. Μη ξεχνάτε πως τα παιδιά χρειάζονται περιόδους «ανάλογης προς την ηλικία ανεμελιάς», στη διάρκεια των οποίων εξερευνούν και πειραματίζονται μέσα στον κόσμο τους, χωρίς το βάρος της ευθύνης.

Με αυτό δεν εννοούμε ότι δεν πρέπει να αναλαμβάνουν ευθύνες, αλλά ότι θα πρέπει να περιορίζονται σε όσες μπορούν να χειριστούν χωρίς άγχος.

Ο καθένας στο ρόλο του

Το να είσαι σωστός γονιός σημαίνει να διατυπώνεις κανόνες και να επιμένεις σε αυτούς, ώστε τα παιδιά να αισθάνονται ότι ζουν σε ένα σίγουρο και προβλεπόμενο κόσμο.

Σημαίνει ωστόσο να διατυπώνεις κανόνες, που ισχύουν τόσο για το παιδί, όσο και για τους ενήλικες. Οι κανόνες επιτρέπουν στο παιδί να αισθανθεί ότι κάποιος είναι στο τιμόνι, άρα μπορεί να συνεχίσει να είναι παιδί.

“Να είσαι παιδί σημαίνει να μαθαίνεις και να διασκεδάζεις και να έχεις περιόδους ανεμελιάς.”

Τα παιδιά μπορούν να χαλαρώσουν και να εξερευνήσουν τον κόσμο τους, μαθαίνοντας ταυτόχρονα, όταν ξέρουν πως κάποιος υπεύθυνος τα προσέχει. Σκεφτείτε τι τρομερό αριθμό πληροφοριών αφομοιώνει το παιδί κάθε μέρα. Σε αυτή τη περίοδο της γρήγορης ανάπτυξης  και αλλαγής, που ονομάζουμε παιδική ηλικία, τα παιδιά χρειάζονται τη σταθερότητα και την ασφάλεια που τους δίνει η γνώση ότι ένα έμπιστο για αυτά πρόσωπο διευθύνει τα πράγματα.

Έχουν ανάγκη να ξέρουν ότι κάποιος που τα αγαπάει και καταλαβαίνει τον κόσμο τους και την αντίδρασή τους σε αυτόν, ξέρει πώς να ζήσει σε αυτόν τον κόσμο και μπορεί να τα προστατεύσει από λάθη και κινδύνους.
Υπάρχει η άποψη πως οι πολύ υπεύθυνοι γονείς στερούν από το παιδί την πρωτοβουλία του, «δεν πρέπει να μάθει το παιδί να είναι υπεύθυνο για τον εαυτό του;» είναι μια συχνή ερώτηση. «Τα λάθη δε διδάσκουν στο παιδί πώς να αντιμετωπίσει το πρόβλημα την επόμενη φορά;»

Αυτό ισχύει, αλλά το να αφήσεις τα παιδιά να παίρνουν αποφάσεις, πριν είναι σε θέση να πάρουν έξυπνες αποφάσεις, είναι παράλογο. Δε ρωτάς ένα πεντάχρονο παιδί αν θέλει να πάει για ύπνο ή να ξενυχτήσει βλέποντας τηλεόραση, γιατί τα περισσότερα πεντάχρονα παιδιά δεν ξέρουν, τις περισσότερες φορές, ποιο είναι το καλό τους. Αν αφήνετε τα παιδιά να παίρνουν αποφάσεις, πριν είναι σε θέση να πάρουν τις σωστές, τότε θα φοβηθούν τις αποφάσεις.

Τότε ακριβώς θα γίνουν πολύ εξαρτημένα και θα θέλουν να αποφασίζει κάποιος άλλος στη θέση τους, για να αποφύγουν τα λάθη.

Πρέπει, λοιπόν, οι γονείς να φτιάχνουν κανόνες που να ταιριάζουν με τις ανάγκες του παιδιού και να επιμένουν σε αυτούς, ωσότου τους ξεπεράσει το παιδί μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας.

Όταν το παιδί ξεπεράσει μια ομάδα κανόνων, τότε οι κανόνες μπορούν να αλλάξουν.