Οι «αρχηγοί γονείς»

“Ποιος είναι ο αρχηγός στην οικογένεια;”

Tο ερώτημα και μόνο κάνει πολλούς ανθρώπους να παγώνουν. Η ιδέα ότι οι γονείς είναι οι «αρχηγοί» φαίνεται αναχρονιστική και αυταρχική. Διότι στην εποχή μας μιλάμε για συνεργασία και συναίνεση, θεωρώντας ότι είναι τα κλειδιά για μια σωστή σχέση.

Η λέξη αρχηγός φέρνει αμέσως στο μυαλό μας την ιδέα της αδικίας, της σκληρής πειθαρχίας και των παράλογων απαιτήσεων. Θυμίζει την εποχή που «τα παιδιά έπρεπε να τα βλέπεις, αλλά να μην τα ακούς». Πολλοί γονείς έχουν αντιμετωπίσει οι ίδιοι σκληρές και παράλογες τιμωρίες. Θυμούνται πως αν δοκίμαζαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, τους κατηγορούσαν για «αυθάδεια» και «αντιλογία». Ωστόσο, πολλοί γονείς φοβούμενοι μην επαναλάβουν τα λάθη των δικών τους γονιών, παραιτήθηκαν από την υπεύθυνη θέση τους στην ανατροφή των παιδιών τους. Ελπίζουν απλώς πως τα παιδιά τους θα βρουν μόνα τους τον δρόμο τους.

Πράγματι, τα παιδιά μαθαίνουν κάποια πράγματα, όχι, όμως, αυτά που θέλουν οι γονείς τους να μαθαίνουν. Συχνά μαθαίνουν ότι οι γονείς τους είναι ανίκανοι να τα προετοιμάσουν για τις μελλοντικές εμπειρίες τους και ότι πρέπει να στηρίζονται μόνο στον εαυτό τους.

Πολλές φορές οδηγούνται στην αποτυχία και μαθαίνουν να περιμένουν την αποτυχία, αναπτύσσοντας έτσι μια στάση απάθειας. Συμπεραίνοντας ότι όλοι οι ενήλικες είναι σαν τους γονείς τους, προσπαθούν να κουμαντάρουν και να εξουσιάσουν τους δασκάλους τους και τους άλλους ισχυρούς ενήλικες. Δεδομένου ότι αυτά «διευθύνουν» ή «διατάζουν» στο σπίτι τους, συμπεραίνουν ότι τέτοιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους και στο σχολείο, στο εστιατόριο και οπουδήποτε αλλού στην ανθρώπινη κοινότητα. Τα παιδιά που κάνουν κουμάντο στο σπίτι είναι δυστυχισμένα και εκεί και στο σχολείο και κάνουν όλους τους άλλους εξίσου δυστυχισμένους. Τα «αφεντικά» πρέπει να είναι ο πατέρας και η μητέρα, για το καλό τω  παιδιών τους.
 Οι γονείς είναι υποχρεωμένοι απέναντι στην κοινωνία να διδάξουν τα παιδιά τους πώς να φέρονται, πώς να δημιουργούν σχέσεις και σε ποιες αξίες να πιστεύουν.

Διπλός στόχος.

Ο στόχος του γονεϊκού έργου είναι διπλός. Στο πιο βασικό επίπεδο οι γονείς προστατεύουν και ανατρέφουν τα παιδιά τους για να μεγαλώσουν και να προκόψουν.

Παράλληλα, όμως, οι γονείς φροντίζουν να δείξουν στα παιδιά τους πώς να ζήσουν μια γεμάτη, παραγωγική και ευτυχισμένη ζωή. Το γονεϊκό έργο είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και συχνά είναι μια δέσμευση ισόβια. Το να ξεκινήσει κανείς ένα τέτοιο έργο ζωής χωρίς να γνωρίζει καλά τους σκοπούς και τις μεθόδους του, είναι πολύ επιπόλαιο.

Δεν είναι δυνατόν να μην αντέχεις να παίρνεις αποφάσεις και ευθύνες, γιατί σαν γονιός θα αναγκαστείς να τα κάνεις και τα δύο. Αν θέλεις να γίνεις γονιός και να διδάξεις το παιδί σου πώς να ζήσει τη ζωή του δημιουργικά και ευτυχισμένα, πρέπει να έχεις κάποιο βαθμό αυτογνωσίας, να ξέρεις ποια πράγματα είχαν σημασία για σένα και ποια όχι. Δε φτάνει, όμως, να ξέρεις εσύ τις αξίες σου. Πρέπει να τις διδάξεις και στο παιδί σου.

Γιατί τώρα πιστεύουμε ότι έχει τόση σημασία να διευθύνεις τα πράγματα και να είσαι ο αρχηγός; Τα παιδιά γεννιούνται με μια βασική προσωπικότητα αλλά χωρίς γνώση. Η εμπειρία και κυρίως η εμπειρία της γονικής καθοδήγησης μπορεί να τονίσει τα ευεργετικά στοιχεία της προσωπικότητας. Η κακή εμπειρία μπορεί να κάνει τα δύσκολα στοιχεία ανυπόφορα. Η καλή εμπειρία μπορεί αντίθετα να τα κάνει πιο συμβιβάσιμα. Παραδείγματος χάριν, μερικά παιδιά είναι από τη φύση τους υπερβολικά ζωηρά. Είναι αεικίνητα, δύσκολα ηρεμούν. Στριφογυρίζουν και παλεύουν συνέχεια σαν μωρά και όταν μεγαλώνουν είναι απείθαρχα. Θέλουν να γίνονται όλα με τον δικό τους τρόπο.

Συχνά οι γονείς παρατηρούν τα χαρακτηριστικά αυτά νωρίς στη ζωή του παιδιού τους. Αυτή η υπερβολική ζωηρότητα δεν είναι από μόνη της ούτε κακό ούτε καλό πράγμα, απλώς έτσι είναι φτιαγμένο το παιδί. Η μεγάλη ζωηρότητα μπορεί να αποτελέσει θετικό στοιχείο. Πρέπει όμως οι γονείς να ξέρουν πώς να προσφέρουν στο παιδί ένα περιβάλλον, έτσι που να μάθει να διοχετεύει σωστά την ενέργειά του. Είναι σημαντικό να μάθει το παιδί να αγαπάει τον εαυτό του και την προσωπικότητά του.

Γνώση της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού

Ένα άλλο παράδειγμα ενός έμφυτου χαρακτηριστικού είναι η ευαισθησία. Τα υπερευαίσθητα παιδιά, από μικρά ακόμα, αντιδρούν άμεσα και έντονα στις παραμικρές αλλαγές του περιβάλλοντός τους. Καθώς μεγαλώνουν έχουν την τάση να κλαίνε εύκολα αν απογοητευτούν από κάτι ή κι αν απλώς ταραχτούν. Συχνά τα κοροϊδεύουμε σαν κλαψιάρικα ή τα θεωρούμε ανώριμα. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι απλώς πιο ευαίσθητα από τα άλλα παιδιά.

Η γνώση του βασικού, έμφυτου χαρακτήρα του παιδιού σας είναι απαραίτητη, αν θέλετε να είστε ένας καλός αρχηγός. Αν έχετε αμφιβολίες για τη φύση της προσωπικότητας των παιδιών σας, συζητήστε με τον σύντροφο, τους φίλους και τους συγγενείς. Καμιά φορά χρειαζόμαστε τους άλλους για να δούμε καθαρά το παιδί μας. Η δουλειά του γονιού είναι να γνωρίσει την ιδιοσυγκρασία του παιδιού του και να οργανώσει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με αυτή την ιδιοσυγκρασία.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη να είναι υπεύθυνοι οι γονείς τους- να είναι ο «αρχηγός». Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά τρομάζουν εύκολα. Ο κόσμος είναι για αυτά ένα απειλητικό μέρος, ιδιαίτερα αν δεν υπάρχει κανένας υπεύθυνος. Οι γονείς πρέπει να ελέγχουν την κατάσταση, γιατί τα παιδιά είναι ευαίσθητα πλάσματα, που ακόμα δεν έχουν σχηματίσει ένα προστατευτικό περίβλημα κατανόησης απέναντι στο σκληρό κόσμο. Τα παιδιά είναι έτοιμα να μάθουν. Είναι περίεργα και πρόθυμα να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους. Ταυτόχρονα, όμως, τα μικρά παιδιά είναι ευάλωτα και φοβισμένα, εξαιτίας της ανικανότητάς τους να προστατεύσουν και να φροντίσουν τον εαυτό τους.

Αν τα παιδιά βρεθούν σε μια κατάσταση χωρίς προστασία και φροντίδα (όταν λ.χ έλειψαν για μεγάλο διάστημα οι γονείς ή αν φροντίζει τα παιδιά κάποιο εχθρικό ή αδιάφορο πρόσωπο), αυτά τα παιδιά, τελικά, θα «νεκρώσουν» μέσα τους το αίσθημα του φόβου. Θα το κάνουν για αυτοπροστασία. Σκεφτείτε μια κατάσταση που σας υποχρεώνει να βρίσκεστε σε στρες για μεγάλο διάστημα. Τέτοιο είναι ένα διαζύγιο ή μια άσχημη οικονομική κατάσταση. Ύστερα από διαστήματα με πολλή προσπάθεια και πόνο, καταλήγετε ίσως στο τέλος «να μη σας νοιάζει». Για τα παιδιά το πρόβλημα που δημιουργεί αυτή η αντίδραση τους στο στρες είναι ότι, αν σταματήσουν να αισθάνονται, δεν ξέρουν πως αισθάνονται οι άλλοι. Χάνουν την ικανότητα της συμπάθειας.

Η συνείδηση αναπτύσσεται όταν το παιδί φαντάζεται πόσο άσχημα θα αισθανθεί αν κάνει κάτι που θα προκαλέσει στο γονιό του θυμό η στενοχώρια. Όταν τα παιδιά δε νοιάζονται για τις συνέπειες, δεν αναπτύσσουν συνείδηση. Γι αυτό οι γονείς πρέπει να ελέγχουν την κατάσταση- να παρατηρούν τα παιδιά τους για να διαπιστώνουν μήπως υποφέρουν από υπερβολικό άγχος, για να βεβαιωθούν ότι τα παιδιά δεν αντιδρούν στον κόσμο νεκρώνοντας τα συναισθήματά τους.

Αρχηγός, λοιπόν, στο σπίτι δε σημαίνει δικτάτορας. Σημαίνει να διατυπώνεις κανόνες και να επιμένεις σε αυτούς έτσι ώστε τα παιδιά να αισθάνονται ότι ζουν σε ένα σίγουρο και προβλεπόμενο κόσμο. Σημαίνει, ωστόσο, να διατυπώνεις κανόνες που ισχύουν τόσο για το παιδί όσο και για τον ενήλικα.